-Tükenmişlikler bize aciziyetimizi yaşatır ve aczimizi hakikaten bilmeye götürür. Hakikati bilen Allah\’a mutlak teslim olur. Böylece gönlüne koyduğu putları kırar. Ve kabe misali o gönül o kişinin mülkiyetinden çıkar zaten hiç girmemiştir. Sadece kişi kirlettiği yeri temizleyince anlar ki burası başkasının mülkü. Meğerse kendisi pasaklı edepsiz bir misafirmiş. Ev sahibi ise çok sabırlı, latif ve nazikmiş. Orası o zaman canlanır hayat bulur. Üzerindeki örtü kalkınca Rabbimizin cemali, güzellikleri görünür olur. Küfür örtmek demektir. Bu örtü kalkmadıkça herkes bir dereceye kadar kafirdir. Ve bu güzelliklerden mahrumiyeti ölçüsünde küfrünün cehennemini yaşar. Örtüsü kalkan, pislikten, putlardan, egolardan, benlikten, Allah\’tan gayrısından temizlenen gönül cennet olur. La ilahe illallah demiş olur. Kişi işte o gönlü seyre, lezzetini tatmaya doyamaz. Karşılıklı olduklarında birbirlerindeki cemali de seyrederler. Bu Rahman\’ın bize ikramıdır. Ancak değerini bir şekilde bilecek yetişkinliğe ulaştığımızda bu hazine açılır. Bu sebeple dert dediğimiz tükenmişlikler bize derman olur. Dar anlardaki dualar bu sürecin bir parçası. Egoyu yıkar, diz çöktürür, secde ettirir. Gerektiğinde yer ile yeksan edilir hatta yerin dibine geçirilir ki kişi dünya sarhoşluğundan ayılsın. Sarhoşken yapılan ibadetin de hayrı olmaz ama ibadetsiz de sarhoşluktan ayılma olmuyor. Dert o kişiye zulüm değil rahmettir. Bundan sakın bu sıkıntıyı hoş karşılamayı anlamayın. Gönüldeki putlar kırılmadıkça, mutlak teslimiyet olmadıkça, takva kemikleşmedikçe boşuna sıkıntı çekilmiş olur. Takvanın kemikleşmesi ibadet edeceğim diye etrafı kırıp dökmek değildir. Gönül secdede hal rükuda olmalı. Manevi varlık secdede maddi varlık rükuda olmalı.
Hoş ne konuşulsa kişi kendi bildiğini dinler buna karşın yaşadığını öğrenir, bilir. Bu sebeple yaşadıklarımız Rabbimizin bizle konuşmasıdır. İyi dinleyip isteneni yapmak gerekir. Yaşadıklarımızın tercümesi kurandadır. Bu sebeple yaşadıkça inmiştir. Biz de yaşarken okursak ve çabalarsak bize de aynı şekilde iner. Yani anlamamız sağlanır.